دانلود نظام آموزشی روسیه

نظام آموزشی روسیه همانند بسیاری از دولتهای پیشین بلوک شرق، دولت فدراسیون روسیه از سال 1993، به اجرای سیاست اعمال حداقل حمایت ملی از نظام آموزش ملی مبادرت نمود

دسته بندی	روانشناسی و علوم تربیتی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	93 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	36

نظام آموزشی روسیه

تاریخچه آموزشی
همانند بسیاری از دولتهای پیشین بلوک شرق، دولت فدراسیون روسیه از سال 1993، به اجرای سیاست اعمال حداقل حمایت ملی از نظام آموزش ملی مبادرت نمود.دراین اثنا، بنا بربند40قانون آموزش و پرورش، 10درصد از درآمد ملی به عنوان بودجه آموزشی بدین امر اختصاص یافت.بدهی های مراکز آموزشی و نبود تجهیزات به روز ، از جمله عمده ترین مشکلات پیش روی مراکز آموزشی مستقر درنواحی فقیر نشین کشور و شهرهای کوچک و حاشیه ای بوده است و این در حالیست که مدارس ایالتی و حرفه ای مستقردر نواحی بزرگ شهری، از جمله مسکو و پترزبورگ، درشرایط بسیار مناسب مالی قرار داشته اند. 
با توسعه مدارس خصوصی افزایش بی عدالتی در برخورداری شهروندان روسی از حق آموزشی عمومی با کیفیت بالا مشهود گردید.به نحویکه در طراحی سیاست آموزشی ملی فدراسیون روسیه طی سال 1998، این معضل بطور اختصاصی مورد توجه قرار گرفت.در این اثنا همچنین،افزایش نرخ برنامه های آموزش پایه حرفه ای فاقد راندمان بالای کاری بواسطه حذف شتابزده بیکاری در بازارکار،شکست نظام مدیریت قدیم آموزش پایه حرفه ای و کاهش نرخ افراد استخدامی ثابت در بازار کار، به بروز تنش اجتماعی در کشور منتهی گردیدکه اول از همه در جامعه معلمین مشهود است.طی سالهای 1996-1994،افزایش اعتراض معلمین تا سرحد اعتصاب به پیش رفت.بروز چنین حوادثی درزمینه آموزش، با انعکاس گسترده ای در حوزه فعالیتی مجلس دومای ایالتی مواجه گردیدکه به نوبه خود به اتخاذ سیاست « آموزش و پرورش و امنیت ملی» در می سال 1996 منجر گردید.متعاقب اتخاذ چنین سیاستی، نظام آموزشی روسیه مستقیماً تحت تاثیر پایه امنیت ملی قرار گرفته و مشخص گردید که نقاط ضعف موجود در حوزه آموزش خود عامل اصلی بروز نتیجه غیر منطقی وخطای سیاسی دولت است.
از جمله دستاوردهای اتخاذ سیاست آموزش و پرورش و امنیت ملی می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
تضمین فراهم سازی آموزشی عمومی متوسطه آزاد برای کلیه شهروندان روسی
افزایش سهم هزینه های آموزشی و پرورشی در بودجه کشور
برقراری فرصتهای متساوی برای کلیه شهروندان روسی جهت دستیابی به آموزش وجلوگیری از طبقاتی شدن سطوح مختلف اجتماع دردستیابی به امکانات آموزش و پرورش بر اساس قانون اساسی فدراسیون روسیه و قانون آموزش و پرورش
ایجاد شرایط مناسب جهت توسعه تاسیسات آموزشی با اشکال متفاوت ملکیتی
توسعه برنامه های آموزشی درجهت جلوگیری از کاهش نرخ سواد و پائین آمدن توسعه روشنفکری و فرهنگی شهروندان روسی
با اتخاذ سیاست آموزش و پرورش و امنیت ملی و تصویب آن در مجلس دومای روسیه،در خواست دولت روسیه فدرال جهت درنظرگرفتن شرایط اصلاحات آموزشی مورد پذیرش واقع گردید.از این روی،ماموریت اجرای طرح سوم اصلاح نظام آموزشی در دستور جولای سال1997دولت گنجانیده شد.
از جمله مهمترین مسائل پیش روی اعمال اصلاحات آموزشی مذکور می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
عدم تعیین معیاری مشخص جهت افزایش سرمایه گذاری آموزشی توسط دولت روسیه و کاهش چشمگیر بودجه فدرال طی سالهای1997-1995 
عدم برآورد نیازهای قانونی جاری آموزشی در روند اجرای اصلاحات آموزشی توسط دولت فدراسیون روسیه
عدم تخصیص بودجه جبرانی در حوزه اصلاحات آموزشی 
کاهش سریع بودجه فدرال در ارائه خدمات عمومی آموزشی
عدم مسئولیت پذیری دولت فدراسیون روسیه در انتشار کتب درسی مقاطع مختلف آموزشی
افزایش نرخ جرم و جنایت درمیان کودکان به واسطه آموزش سهم عمده ای ازآنان درخارج از نظام رسمی آموزشی
آموزش پیش دانشگاهی 
آموزش پایه
سن ورود به دوره : 6 سالگی 
سن اتمام دوره : 17 سالگی 
ساختار آموزش پایه طی سالهای1997-1990

دانلود مقاله بررسی جهانی شدن و تجارت جهانی در سه کشور بحرین، روسیه و هند

مقاله بررسی جهانی شدن و تجارت جهانی در سه کشور بحرین، روسیه و هند مقاله بررسی جهانی شدن و تجارت جهانی در سه کشور بحرین، روسیه و هند در 20 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	علوم انسانی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	26 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	20

مقاله بررسی جهانی شدن و تجارت جهانی در سه کشور بحرین، روسیه و هند در 20 صفحه ورد قابل ویرایش

استاندارد آمریکایی یک کمپانی 5 بیلیون دلاری است که سیستم تهویة هوا و گرمازا را تولید می‌کند. همچنین تولید کنندة سیستم های ترمز کامیون و بخش های لوله کشی است. در سال 1989، این کمپانی به دلیل رکود اقتصادی با بدهی زیادی مواجه شد و خسارت سنگینی را متحمل شد. امانوئل کامپوریس Kampouris به عنوان CEO منصوب شد و پس از آن کمپانی روند پیشرفت را نشان داد. در سال 1995 خسارت و ضرر پیش آمده با یک درآمد خالبص 8/141 میلیون دلاری پایان پذیرفت. راز کامپورس چیست؟ استاندارد آمریکایی یک فلسفه تولید دقیق و به موقع اجرا کرد که هدف آن کاهش زمان تولید بود. با ترکیب تکنیک های مدیریت زمان و مطالعة مشروح و مفصل جریانات کار، این سیستم مدیریت بخش تولید کارخانه را دوباره طراحی کرد تا تولید را به شکل موثرتری سازماندهی کند. کارگران مدت زمان زیادی منتظر نمی مانند و مواد هم زود مصرف می‎شوند. ادوات لوله کشی حمام و دستشویی که قبلا ساخت آنها سه هفته طول می کشید اکنون به دلیل صرفه جویی در وقت چهار روز طول می کشد و کارهای جابجایی و انتقال مواد نیز از دور خارج شده است. فرآیندهای تولید متغیرتر هستند بنابراین به عنوان مثال در یک کارگاه ریخته گری قالبهای 4000 پوندی را می‎توان در زمان کمتر از 5 دقیقه تغییر داد و اپراتوراهی منگنه یا ماشین سوراخ کن را به آسانی قادر ساخت تا میان 4 بخش متفاوت جابجا شوند. این قابلیت تغییر خط تولید را قادر می سازد تا 202 مدل قالب برای سفارشات مشتریان بسازد.

فقط 2 ساعت و 20 دقیقه زمان لازم است که یک قالب ساخته شود که این زمان در سال 1991 حدود 15 روز بود. اجرای فلسفة سرعت و به موقع بودن در استاندارد آمریکا فهرست موجودی را از 5 برابر در سال 1991 به یازده برابر در سال 1995 تغییر داد. بعلاوه، نیاز به ذخیرة موجودی و سرمایه کار از 6/8 درصد فروش در سال 1991 به 9/4 در سال 1995 کاهش یافت. این پیشرفت کامپورس را تشویق کرد تا فلسفة سرعت و سر موقع را به دفتر کار نیز انتقال دهد. وضعیت و طرح دفتر کار نیز تغییر کرد تا ساختار و محیط فعالتری برای جمع کردن دفاتر خصوصی به منظور کاهش زمان را فراهم آورد. داستان استاندارد آمریکایی غیرعادی و شگفت انگیز نیست. برای به دست آوردن و حفظ این مزیت اقتصادی و با صرفه، کارخانه ها و شرکت ها از فلسفة 1 IT استفاده کردند که هدر دادن وقت را با کنار زدن فهرست های غیرضروری و از بین بردن تأخیر در کار، کاملاً از بین ببرند. هدف تولید کالا و ارائة خدمات لازم و افزایش مداوم سوددهی کار است. سیستم 1IT سازماندهی منابع، جریانات اطلاعات و قواعد تصمیم گیری است که می‎تواند سازمان و تشکیلات را به شناخت مزیت های فلسفه 1IT قادر سازد. هنگام وقوع بحران مانند مواجه شدن با عدم پیشرفت کار یا بسته شدن کارخانه، مدیریت به جوش و خروش می افتد، و کارگران با هم کار می‌کنند تا وضعیت را تغییر دهند. تغییر از تولید سنتی و قدیمی به سیستم سریع و به موقع نه فقط مسائل مربوط به کنترل فهرست موجودی را به همراه دارد، بلکه همچنین مسائلی مانند مدیریت فرآیند تولید و برنامة زمان بندی را نیز همراه دارد. در این بخش ویژگیهای سیستم 1 IT را معرفی می کنیم و عنوان می کنیم که چگونه می‎توان از این سیستم برای گسترش مداوم عملکرد استفاده کرد و مشخص می کنیم که چگونه می‎توان از این سیستم بهره جست. همچنین استراتژی های سیستم 1IT و مسائل اجرایی که کمپانیها با آن مواجه هستند را عنوان می کنیم. در پایان دربارة انتخاب محصول مناسب سیستم مدیریت موجودی نیز بحث خواهیم کرد.

ویژگیهای سیستم های سریع و به موقع: این سیستم بر کاهش عدم کارآیی و زمان تلف شده در فرآیند تولید تمرکز دارد تا فرآیند را به شکل پیوستار و همچنین کیفیت تولید را بهبود بخشد. کاهش فهرست موجودی و درگیری کارمندان در سیستم 1IT ضروری است. این سیستم با نامهای متفاوتی شناخته شده که شامل صورت موجودی صفر،‌تولید همزمان، محصول نامرغوب، و IBM است. در این بخش دربارة ویژگیهای سیستم 1IT صحبت می کنیم: روش جمع کردن و جذب مواد، با کیفیت بالا، گروهها یا دسته های کوچک، ظرفیت یکسان و یکنواخت ایستگاه کار، اجزا سازنده استاندارد و روشهای کاری همسان، بستن قرارداد تأمین مواد، نیروی کار تغییرپذیر، تولید اتوماتیک و حفاظت پیشگیرانه .

روش جمع آوری و جذب مواد: سیستم های 1IT از روش جذب مواد استفاده می‌کنند. روش دیگر فشردن یا تحت فشار قرار دادن است. برای تفاوت قائل شدن بین این دو سیستم ابتدا باید سیستم تولید برای یک Quarter Paunder در رستوران مک دونالد را بررسی کنیم. در اینجا دو ایستگاه کار وجود دارد. فردی که همبرگر درست می‌کند و الزاماً مسئول انجام این کار است: سپس فرد دیگری همبرگر را سرخ کرده و نانها را در توستر برشته می‌کند و سپس روی آن سس می ریزد.

بعد مایونز وبعد هم کاهو وپنیر را قرار می دهد، پسر گارسن تمام مواد را در نان تست شده قرار داده ودر سینی می گذارد. مرحله ی بعد قرار دادن ساندویچ لای کاغذ است وموجودیها باید کم باشد زیرا هر همبرگری که فروخته نشود پس از هفت دقیقه خراب خواهد شد. جریان مواد از سازنده ی همبرگر تا جمع کردن وچیدن مواد ورساندن بدست مشتری است . یک روش کنترل این جریان استفاده از روش فروختن است یعنی تولید هر یک از آیتم ها با نیاز مشتری شروع می شود. بدین روش مدیریت جریان مواد را کنترل می کند. وشروع تولید را تحت اختیار دارد. سازنده ی همبرگر شروع به تولید24 همبرگر یعنی ظرفبت فر می کند وهنگامی که آنها تکمیل شدند آنها را به ایستگاه جمع آوری نهایی ارسال می کند. واین ایستگاه جایی است که مشتری باید منتظر بماند تا ساندویچ آماده شود. همبرگرهای بسته بندی شده رد یک سینی گرم می مانند تا مشتری ها آنها را بزند. روش دیگر کنترل جریان مواد میان تولید کننده ی همبرگر، جمع کردن نهایی ومشتری استفاده از روش جمع کردن وجذب است که مشتری تولید سریع آیتم ها در خواست می کند. بدین روش وقتی مشتری ها همبرگرها را خریدند، مرحله ی نهایی بررسی سطح موجودی همبرگها وسپس درست کردن 6 همبرگر دیگر است. تولید کننده ی همبرگر، 6 عدد درست می کند، وسینی را به جمع کننده ی آخری که کار جمع آوری را کامل می کند می دهد این فرد همبرگرها را در لیست موجودی برای فروش قرار می دهد. روش جمع کردن وجذب برای تولید همبرگر بهتر است زیرا دوکارگر باهم دو کارگاه را کنترل می کنند تا فهرست موجودی  را پایین نگه دارند. زیرا 7 دقیقه زمان بسیار محدودی است . تولید همبرگر یک فرآیند کاملاً تکراری است وزمان ساخت وتولید بسیار کم است وجریان مواد کاملاً واضح است.

در اینجا نیازی به تولید برای ضرورت ونیاز پیش بینی شده ی بیش  از چند دقیقه وجود ندارد. کارخانه هایی که قصد دارند فرآیند تولید تکراری وبالا داشته باشند وجریان مواد در آنجا واضح باشد از سیستم سریع وبه موقع استفاده می کنند. زیرا متد جمع کردن کنترل بهتر فهرست موجودی وتولید در کارگاه را امکان پذیر می سازد. شرکت های دیگر مانند آنها یی که انواع زیادی محصول در حجم پایین وقابلیت تکرار کم در فرآیند تولید دارند، از روشهایی مانندMRP استفاده می کنند. در این مورد سفارش مشتری برای ارسال در زمان مشخص شده پذیرفته می شود. تولید در یک کارگاه شروع به کارگاه بعدی فرستاده می شود. فهرست موجودی را می توان در هر کارگاه جمع کرد زیرا این ایستگاهها مسئول تولید بسیاری از سفارشات دیگر هستند وممکن است در یک زمان خاص بسیار مشغول باشند.

همواره کیفیت بالا: سیستم های 1 IT در صددند تا خرده ها وته مانده ها را  از دور خارج وبه منظور دستیابی جریان هماهنگ مواد تغییر دهند. عملیاتهای1 IT بصورت کارآمد نیازمند تطبیق هستند تا متدهای آماری ورفتاری TQM را اجرا کنند. سیستم های کنترل کیفیت 1 IT در منبع با کارگران بطوری است که کارگران بازرس خود هستند. بعنوان مثال یک کار لحیم کاری در دپارتمان تجهیزات آنتی تکزاس یک میزان خرابی داشت که از صفر تا 50 درصد در پایه ی روزانه ومیانگین حدود 20 درصد متغیر بود. برای جبران ، طراحان تولید اندازه ی دسته ها یا گروهها را افزایش دادند که فقط باعث افزایش سطح موجودی شد وباعث کاهش تعداد وآیتم های خراب نشد. مهندسین طی تجربیاتی کشف کردند که دمای گاز یک تغییر بحرانی هنگام تولید آیتم های خراب داشته است.

آنها نمودارهای کنترلی آماری برای اپراتورها ابداع کردند تا برای کنترل دمای گاز استفاده شود وخودشان آنرا تنظیم کردند. روند کار فوراً بهبود یافت وتا 95 درصد تثبیت شد ومدیریت را در اجرای سیستم 1 IT قادر ساخت.

مدیریت باید به مسئولیت مهم بکارگیری این روش برای کارگران پی ببرد وباید آنها را آماده سازد، بطوریکه یک بخش GM بسرعت همه چیز را یاد می گیرد. هنگامی که Buickcity در سال 1985 شروع به استفاده از سیستم 1 IT کرد، مدیریت به کارگران اجازه داد تا خط تولید را هنگام بوجود آمدن  مشکل کیفیت در ایستگاهها با یک طناب یا بند جمع کنند، این کار را ژاپنی ها andon می نامیدند. GM همچنین بازرسهای خط تولید را کنار گذاشته بود وتعداد سرپرستان را نصف کرده بود. توقف خط تولید بسیار هزینه بر ومشکل آفرین است. کارگران برای این کار آماده نبودند، قدرت تولید وکیفیت کار پایین بود. نقاشی روی Le sabros به قدر کافی شفاف نبود. درزها صاف ومستقیم نبودند. بالای داشبورد موجهای ناخواسته ای داشت. مدیریت کارگران ومهندسین نیز تشکیل دادند تا این مشکلات را تصحیح کنند. روشهای کاری تغییر کارکرد و سیستمandon تغییر کرد که شامل در نظر گرفتن یک طناب اخطار زرد بود که کارگران می توانستند برا ی کمک خواستن وبدون توقف خط تولید از آن استفاده کنند.

گروهها یا دسته های با اندازه کوچک، علاوه بر ایجاد وساخت یک فهرست موجودی، کاربران سیستم های 1 IT فهرست موجودی را در گروههای کوچک حفظ می کنند که تاحد ممکن کوچک هستند. این اندازه های کوچک سه مزیت دارند.

اول اینکه چرخه ی فهرست موجودی را کاهش می دهد، میانگین چرخه موجودی برابر است با یک نیمه از از اندازه گروه ، کاهش چرخه ی فهرست موجودی زمان تولید وفضایی را که این موجودیها اشغال کرده اند، کاهش می دهد. شکل 1-16 تاثیر کاهش چرخه ی موجودی واندازه ی  گروه را از 100به 50 برای یک درخواست هماهنگ 10 واحد در ساعت نشان می دهد، چرخه ی موجودی به نیمی کاهش یافته است. ثانیاً اندازه ی کوچک گروهها زمان کنترل را کاهش می دهد . کاهش زمان هدایت به واقع فهرست موجودی خط لوله را کاهش داده زیرا کل زمان فرآیند در هر کارگاه برای گروههای بزرگتر بیشتر از گروههای کوچکتر است. همچنین زمان انتظار برای پردازش گروههای بزرگتر د رایستگاه بعدی بیشتر است. بعلاوه اگر آیتم خرابی کشف شود، دسته های بزگتر باعث تاخیر بیشتری می شوند. زیرا تمام گروه باید بررسی شود تا آیتم ها یی که باید تعمیر شوند، یافته شود. در  پایان ، گروههای کوچک در دستیابی به مقدار کار هماهنگ در سیستم کاری کمک می کند. گروههای بزرگ بخش عمده ای از زمان فرآیند در کارگاه را بخود اختصاص می دهند، بنابراین جدول زمان بندی را پیچیده می کنند. گروههای کوچک به شکل موثر تری دستکاری می شوند وبرنامه ریز را قادر می سازند تا از ظرفیت که به شکل موثر تری استفاده کند. بعلاوه ، گروههای کوچک به ایستگاههای کاری امکان می دهند تا تولید مدلهای ترکیبی را براحتی وبا کاهش مدت زمان انتظار برای تولید انجام می دهند.

کارهای خدماتی که ترکیبی ا ز تشکیلات خدمات وتولیدی است شامل جدول زمان بندی ، فاکتور یا صورتحساب نویسی، ثبت سفارش، محاسبه وکارهای مالی است که تمام این موارد را می توان با سیستم ها 1 IT توسعه داد. همانند تولید، توسعه ی مداوم به این معنی است که مدیران وکاکنان بدنبال روشی باشند تا عملکرد را بهبود بخشند، بهرحال ماشین هایی که نیازمند یهای هر قسمت را برآورده می کنند متفاوت هستند. در کارهای خدماتی، یک روش مشترک توسط مدیران به کار گرفته می شود تا بر سیستم فشار وارد کرده وتعداد کارمندان را که کارهای خاص انجام می دهند کاهش دهند.

سیستم Kanban: یکی  از مهمترین جنبه های سیستم 1 IT سیستم Kanban است که توسط تویوتا توسعه یافته. Kanban در ژاپنی به معنی کارت یا ثبت قابل رویت است وبه کارتهایی اشاره دارد که برای کنترل جریان تولید در یک کارخانه استفاده می شوند. در یک سیستم Kanban اصولی تر، کارت به هر کانتینر از آیتم ها که تولید می شوند، چسبانده می شود. این کانتینر در صد مشخصی از نیازمندیهای روزانه ی هر آیتم را نگهداری می کند. هنگامیکه کار بر این بخش ها کانتینر را خالی کرد، کارت از روی کانتینر برداشته می شود. کانتینر خالی به بخش ذخیره فرستاده می شود. این چرخه هنگامی شروع می شود که چگونه سیستم Kanban تک کارتی هنگامیکه یک سلول تولید دو خط مونتاژ را تغذیه می کند، کار می کند. بدلیل اینکه خط مونتاژ نیازمند بخش های بیشتری  است، کارت Kanban برای این بخش که به پست دریافت فرستاده می شود و کانتینر پر از بخش ذخیره منتقل می‌شود.

پست دریافت کارت ها را برای هر دو خط تولید جمع آوری می‌کند. در این مثال، سلول تولید، محصول را قبل از تولید محصول 2 ، تولید می‌کند. این سلول شامل سه عملکرد متفاوت است، ولی عملیات دارای دو ایستگاه کاری است. هنگامی که تولید در  این سلول آغاز شد، محصول 1 شروع به تولید می‌کند ولی بسته به ظرفیت کاری در آن زمان می‎توان آنرا به ایستگاه هایی فرستاد که محصول 2 را تولید می‌کنند. در پایان این محصول در عملیات 2 پردازش می‎شود و به ناحیه ذخیره فرستاده می‎شود.

کارهای مدیریتی: کارخانة unisys در میشیگان انواع گوناگون دستگاههای پردازش الکترومکانیکی را با جمع کردن و مونتاژ آنها طبق سفارش مشتری تولید کرده است. در سال 1989، مدیریت کارخانه متوجه شد که این کارخانه اگر در اصول جهانی رقابت کند یک تولید کنندة جهانی خواهد شد. مدیریت این کارخانه استراتژی خود برای تغییر بر مدیریت کیفیت و فلسفة 1 IT قرار داده است. تیم مدیریت کارخانه با کمک کارمندان خطوط تولید را در کارخانه تقویت می‌کنند و انبارهای بزرگ را حذف می‌کنند تا 30,000 فوت مربع فضا را برای تولید بیشتر صرفه جویی کرده باشند. یکی از عوامل اصلی این روش جدید تولید استفاده از سیستم جمع و جذب برای کنترل مواد در کارخانه است. برای آیتم های کوچکتر و کم هزینه، یک جفت جعبه به هر بخش اختصاص داده شده،‌ هر جعبه حاوی 3، 5 یا 10 روز عرضة مواد است و با آیتم های با ارزشتر چرخة عرضه کوتاهتر است. آیتم های بزرگتر و پرهزینه از یک Kanban ساده و تنها استفاده می‌کنند. سیستم جمع و جذب برای unisys بهتر کار می‌کند. طی چهار سال فهرست موجودی به دلیل پیشرفتهای 1IT تا 10 میلیون دلار کاهش یافت و 2 میلیون از این کاهش مربوط به سیستم کارت برای کنترل تولید بود.

قوانین کاری عمومی و معمول: قوانین کاری بر سیستم تک کارتی بسیار ساده است و برای تسهیل جریان مواد و کنترل سطح موجودی طراحی شده است. 1- هر کانتینر باید یک کارت داشته باشد، 2- خط مونتاژ معمولاً مواد را از سلول تولید برمی گردند. سلول تولید هرگز بخش ها را به خط مونتاژ نمی فرستد زیرا دیر یا زود این بخش ها که برای تولید لازم نیستند ذخیره خواهند شد. 3- کانتینر حاوی این بخش ها نباید از بخش ذخیره جابجا شوند تا اینکه kanban بر روی پست دریافت نصب شود. 4- کانتینرها باید حاوی همان تعداد بخش ها باشند، استفاده از کانتینترهای غیراستاندارد و یا نامنظم پر شده جریان مواد را در خط مونتاژ به هم می ریزد. 5- فقط بخش های سالم باید از خط مونتاژ عبور داده شوند تا از مواد بتوان بهتر استفاده کرد. 6- کل محصولات تولید شده باید بیشتر از مقدار مجاز در سیستم kanban باشد. شرکت تویوتا بر اساس یک کارت پس گیری و کارت سفارش تولید از سیستم دواکرتی استفاده می‌کند تا مقادیر برگشتی را به دقت کنترل کند. کارت انصراف، آیتم و مقداری که کار بر آیتم باید از تولید کنندة آیتم پس بگیرد، همچنین وضعیت ذخیره برای کاربر و تولید کننده را مشخص می‌کند. کارت سفارش تولید، آیتم و کمیت محصولی که باید تولید شود، مواد لازم و جائیکه باید آنها را دریافت، و جائیکه باید محصولات نهایی را ذخیره کرد، مشخص می‌کند. مواد بدون کارت انصراف، پس گرفته نمی‎شوند و تولید بدون کارت سفارش تولید شروع نمی شود، این کارتها به کانتینرها چسبیده هستند.

دانلود بررسی زمینه های توافق در دیدگاههای ایران وروسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر

بررسی زمینه های توافق در دیدگاههای ایران وروسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر بررسی زمینه های توافق در دیدگاههای ایران وروسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر

دسته بندی	علوم سیاسی
فرمت فایل	docx
حجم فایل	134 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	86

 بررسی زمینه های توافق در دیدگاههای ایران وروسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر

فهرست مطالب

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                صفحه

کلیات تحقیق ...............................................................................................................               1

1. طرح مسا له  .........................................................................................................           1

2. فرضیه ها     .........................................................................................................           2

3. پرسش اصلی پژوهش .........................................................................................           3

4. پرسش های فرعی پژوهش ...............................................................................           3

5. فرضیه اصلی  ........................................................................................................           3

6. فرضیه های فرعی  .............................................................................................            3

7. متغیر مستقل ووابسته .....................................................................................             4

8.روش پژوهش  ....................................................................................................             4

9. هدف پژوهش  ..................................................................................................             4

10.سازماندهی پژوهش .......................................................................................              4

11. سابقه علمی ومنابع اصلی پژوهش ............................................................             5

فصل اول: اهمیت دریای خزر و موقعیت جغرافیایی اقتصادی ،

ژئوپلتیکی و زیست محیطی ..............................................................................              7

1. موقعیت جغرافیایی  .......................................................................................            8

2. آب وهوا ..........................................................................................................             9

3. اقتصاد ............................................................................................................             9  

1-3 . ماهیگیری .............................................................................................               9

2-3 . نفت وگاز ...............................................................................................            10  

3-3. بازر گانی .................................................................................................              11 

4-3. حمل ونقل ............................................................................................              11

4. ژئوپلتیک دریای خزر ................................................................................           12

                                                                                                                                                                     صقحه                                                                                                                   5. محیط زیست دریای خزر ........................................................................                  14   

فصل دوم: چالشها وزمینه های واگرایی در روابط ایران وروسیه

از دوره قاچار تاکنون ....................................................................................

بخش اول: بررسی چا لشهای موجود در روابط ایران وروسیه

از ابتدا تا فرو پاشی شوروی .......................................................................                  16

1.چالشهای موجود در روابط ایران وروسیه

در دوران تزارها ...........................................................................                        19

1-1. تصرف سرزمین هر جا که ممکن باشد ......................                       19

2-1. جلوگیری از نفوذ کشور های مخالف منافع

روسیه در سرزمین ایران............................................................                       19

3-1. کسب سیطره بر سیاستهای داخلی و خارجی

ایران به منظور به حداقل رساندن نفوذ................................                        20

4-1. کسب حد اکثر منافع اقتصادی وسیاسی در ایران.....                    21  

2. چالشها در مناسبات ایران وروسیه پی از انقلاب

 اکتبر 197 روسیه تا پیروزی انقلاب اسلامی ....................                        21

1-2.نگاه به ایران به عنوان کشوری که از آن طریق می توان

 انقلاب سوسیالیستی را به سایر کشور ها منتقل نمود..........                    21

2-2.کسب حداکثر منافع سیاسی واقتصادی

 به عنوان یک ابر قدرت ..........................................................                        22

3-2. دسترسی به آبهای گرم خلیج فارس و اقیانوس هند.....                  23 

4-2. تغییرات در سیاست شوروی نسبت به ایران .................                   23   

5-2. تلاش برای جذب ایران به اردوگاه کمونیست ...............                   23

  3.چالشهای بین دو کشور در دوره زمانی بین وقوع

 انقلاب اسلامی ایران و فروپاشی شوروی .....................                                            24  

1-3. تهدید منافع شوروی توسط ایران با توجه به شعار نه شرقی            24

                                                                                                                                                              صفحه

 نه غربی ...............................................                                                     24

2-3. توجه به انقلاب ایران به عنوان یک جنبش رهایی بخش                    25 

3-3. سطح پایین مبادلات اقتصادی ....................................                          26

4-3. کمک تسلیحاتی به عراق در جریان جنگ تحمیلی                          26  

بخش دوم:و عوامل واگرایی درروابط ایران

وروسیه پی از فوپاشی شوروی......................................                                      27

1. نگرش به غرب وکمیت سرمایه داری...........................                            27

2..ایفای نقش برتر در معادلات جهانی ...........................                            27

3. گسترش فروش تسلیحات روسی به ایران و

ضعف تکنولوژی ....................................................................                             27

4. افزایش هزینه های امنیتی به نفع روسیه وبه ضرر ایران                      28

5. سکوت روسیه در مقابل بهره برداری از نفت

دریای خزر توسط کشورهای آذر بایجان و قزاقستان .....                            29  

6. تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای آسیای میانه                          30

7. تغییر در ژئوپلتیک منطقه پی از فروپاشی شوروی ...                          30  

8. بی اعتمادی نسبت به اهداف روسیه در گسترش .....                           32

9. استفاده از ایران براب وحدت آسیای مرکزی

و قفقاز ........................................................................                                      33  

10. توافقات پشت پرده روسها ..............................                                   33

11. نگاه ابزاری به ایران برای گرفتن امتیازات

 بیشتر از کشورهای غربی ......................................                                      33

                                                                                            صفحه 

12. محافظ تاریخی ملت ایران ...................................                                35

13. ناهمخوانی سیاستهای روسیه در حوزه خزر

 با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران........................                                  35

14. ناهمگونی ایدئولوژیک فرهنگی دو کشور

                                                                                                                                                          صفحه

ایران وروسیه...................................................................                                  36

15. اختلاف در منافع دراز مدت ایران وروسیه

در خصوص مسیر انتقال انرژی حوزه خزر...............                                 36

16. روابط اقتصادی چالشی برانگیز.........................                                 36

17. انعطاف روسیه در مقابل حضور کشورهای غربی                            37

18. مشکلات زیست محیطی دریای خزر بخاطر

حضور کشورهای بیگانه و اقدامات خودسرانه برخی

 کشورهای ساحلی .......................................................                               37

1-18. راهکارهی دستیابی به امنیت زیست محیطی

در منطقه........................................................................                               38

فصل سوم: دیدگاههای کشورهای ساحلی در

خصوص رژیم حقوقی دریای خزر .................                                           41

بخش اول: رژیم حقوقی دریای خزر .....................                                     44

1.رژیم حقوقی دریاها ودریاچه ها از دیدگاه

 حقوق بین الملل.......................................................                                44

2. وضعیت دریاچه خزر با توجه به کنوانسیون

حقوق دریا ها وتعیین رژیم حقوقی آن................                                46

1-2. معاهدات مربوط به دریاچه خزر ...............                               47

2-2. علل ناکارآمدی معاهدات سابق ................                               49

3-2. فروپاشی وجانشینی دولتهای تازه

استقلال یافته .........................................................                                50                                                                                   

بخش دوم:نارسایی رژیم حقوقی گذشته

 دریای خزر و پیچیدگی وضع رژیم حقوقی جدید                                    52   

بخش سوم: مواضع کشورهای ساحلی در

خصوص رژیم حقوقی دریای خزر...............                              53

1. مواضع قزاقستان ................................................                             53

2. مواضع آذربایجان ..............................................                            53

                                                                                                                                              صفحه 

3. مواضع ترکمنستان ..........................................                             54

4. مواضع روسیه ...................................................                             55  

5. مواضع جمهوری اسلامی ایران ....................                             57

     فصل چهارم: زمینه های اشتراک منافع وهمگرایی ایران وروسیه در

عرصه سیاست خارجی                                                                                         63

بخش اول: سطح سه گانه همکاریهای جمهوری

 اسلامی ایران وروسیه پی ازفروپاشی............                                      64 

1. همکاریهای دوجانبه ................................... .........                       64

2. همکاریهای منطقه ای ایران وروسیه ...............                        67

1-2.همکاری برای حل بحران های منطقه ای ......                     67

2-2. سازمان همکاریهای دریای خزر......................                      68

3-2. بهره برداری از منافع انرژی دریای حزر........                      68

4-2. همکاری در خصوص انتقال انرژی ازحوزه

 دریای خزر ..................................................................                        68

5-2. ارتباط کشورهای آسیای مرکزی وقفقاز

 با اقتصاد جهانی..........................................................                        69

3.همکاریهای ایران وروسیه در سطح بین المللی........                  69

بخش دوم: عوامل موثر در همگرایی جمهوری اسلامی ایران وروسیه..................... 70                                                

1 .منافع روسیه در خصوص گسترش همکاریه با ایران                70

1-1. جلب حمایت ایران برای مقابله با نفوذ

قدرتهای بیگانه در منطقه .............................................                     70

2-1. نزدیکی به ایران برای نفوذ به خاورمیانه ،

خلیج فارس وکشورهای اسلامی..................................                      71

                                                                                  صفحه

3 -1. گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران

 به منظور گرفتن امتیاز از غرب..................................                       71

4-1. همکاری با ایران برای جلوگیری از افراط گرایی قومی

 ونژادی وبی ثباتی در منطقه.... ...............                                    72

5-1. جلب حمایت ایران برای مخالفت با توسعه

 ناتو به شرق.....................................................................                       72

2. منافع ایران در گسترش همکاریهای خود با روسیه...                73

1-2. نگاه به روسیه به عنوان تامین کننده

 تسلیحات و تکنولوژی جدید......................................                        73

2-2. همکاری با روسیه برای جلوگیری از سلطه

 شرکتهای خارجی وفراملیتی بر منلفع انرژی منطقه.........                          73

3-2. جلب حمایت روسیه در مقابل نفوذ کشورهای

 مخالف جمهوری اسلامی ایران در منطقه خزر...................                      73

4-2. همکاری باروسیه به منظور مقابله با

فشارهای آمریکا وغرب .................................................                          74       

فصل پنجم: نتیجه گیری......................................................................................            76      

منابع مآ خذ......................................................................... ...............                      82

دانلود زمینه های توافق در دیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر

زمینه های توافق در دیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر پژهش بررسی زمینه های توافق در دیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر در 80 صفحه ورد قابل ویرایش

دسته بندی	علوم انسانی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	137 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	80

پژهش بررسی زمینه های توافق در دیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر در 80 صفحه ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                صفحه

کلیات تحقیق ...............................................................................................................               1

1. طرح مسا له  .........................................................................................................           1

2. فرضیه ها     .........................................................................................................           2

3. پرسش اصلی پژوهش .........................................................................................           3

4. پرسش های فرعی پژوهش ...............................................................................           3

5. فرضیه اصلی  ........................................................................................................           3

6. فرضیه های فرعی  .............................................................................................            3

7. متغیر مستقل ووابسته .....................................................................................             4

8.روش پژوهش  ....................................................................................................             4

9. هدف پژوهش  ..................................................................................................             4

10.سازماندهی پژوهش .......................................................................................              4

11. سابقه علمی ومنابع اصلی پژوهش ............................................................             5

فصل اول: اهمیت دریای خزر و موقعیت جغرافیایی اقتصادی ،

ژئوپلتیکی و زیست محیطی ..............................................................................              7

1. موقعیت جغرافیایی  .......................................................................................            8

2. آب وهوا ..........................................................................................................             9

3. اقتصاد ............................................................................................................             9  

1-3 . ماهیگیری .............................................................................................               9

2-3 . نفت وگاز ...............................................................................................            10  

3-3. بازر گانی .................................................................................................              11

4-3. حمل ونقل ............................................................................................              11

4. ژئوپلتیک دریای خزر ................................................................................           12

 

 

 

                                                                                                                                                                     صقحه                                                                                                                   5. محیط زیست دریای خزر ........................................................................                  14   

 

فصل دوم: چالشها وزمینه های واگرایی در روابط ایران وروسیه

از دوره قاچار تاکنون ....................................................................................

بخش اول: بررسی چا لشهای موجود در روابط ایران وروسیه

از ابتدا تا فرو پاشی شوروی .......................................................................                  16

 

1.چالشهای موجود در روابط ایران وروسیه

در دوران تزارها ...........................................................................                        19

1-1. تصرف سرزمین هر جا که ممکن باشد ......................                       19

2-1. جلوگیری از نفوذ کشور های مخالف منافع

روسیه در سرزمین ایران............................................................                       19

3-1. کسب سیطره بر سیاستهای داخلی و خارجی

ایران به منظور به حداقل رساندن نفوذ................................                        20

4-1. کسب حد اکثر منافع اقتصادی وسیاسی در ایران.....                    21  

2. چالشها در مناسبات ایران وروسیه پی از انقلاب

 اکتبر 197 روسیه تا پیروزی انقلاب اسلامی ....................                        21

1-2.نگاه به ایران به عنوان کشوری که از آن طریق می توان

 انقلاب سوسیالیستی را به سایر کشور ها منتقل نمود..........                    21

2-2.کسب حداکثر منافع سیاسی واقتصادی

 به عنوان یک ابر قدرت ..........................................................                        22

3-2. دسترسی به آبهای گرم خلیج فارس و اقیانوس هند.....                  23

4-2. تغییرات در سیاست شوروی نسبت به ایران .................                   23   

5-2. تلاش برای جذب ایران به اردوگاه کمونیست ...............                   23

 

  3.چالشهای بین دو کشور در دوره زمانی بین وقوع

 انقلاب اسلامی ایران و فروپاشی شوروی .....................                                            24  

1-3. تهدید منافع شوروی توسط ایران با توجه به شعار نه شرقی            24

 

                                                                                                                                                              صفحه

 نه غربی ...............................................                                                     24

2-3. توجه به انقلاب ایران به عنوان یک جنبش رهایی بخش                    25

3-3. سطح پایین مبادلات اقتصادی ....................................                          26

4-3. کمک تسلیحاتی به عراق در جریان جنگ تحمیلی                          26  

بخش دوم:و عوامل واگرایی درروابط ایران

وروسیه پی از فوپاشی شوروی......................................                                      27

1. نگرش به غرب وکمیت سرمایه داری...........................                            27

2..ایفای نقش برتر در معادلات جهانی ...........................                            27

3. گسترش فروش تسلیحات روسی به ایران و

ضعف تکنولوژی ....................................................................                             27

4. افزایش هزینه های امنیتی به نفع روسیه وبه ضرر ایران                      28

5. سکوت روسیه در مقابل بهره برداری از نفت

دریای خزر توسط کشورهای آذر بایجان و قزاقستان .....                            29  

6. تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای آسیای میانه                          30

7. تغییر در ژئوپلتیک منطقه پی از فروپاشی شوروی ...                          30  

8. بی اعتمادی نسبت به اهداف روسیه در گسترش .....                           32

9. استفاده از ایران براب وحدت آسیای مرکزی

و قفقاز ........................................................................                                      33  

10. توافقات پشت پرده روسها ..............................                                   33

11. نگاه ابزاری به ایران برای گرفتن امتیازات

 بیشتر از کشورهای غربی ......................................                                      33

                                                                                            صفحه

12. محافظ تاریخی ملت ایران ...................................                                35

13. ناهمخوانی سیاستهای روسیه در حوزه خزر

 با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران........................                                  35

14. ناهمگونی ایدئولوژیک فرهنگی دو کشور

 

 

                                                                                                                                                          صفحه

ایران وروسیه...................................................................                                  36

15. اختلاف در منافع دراز مدت ایران وروسیه

 

در خصوص مسیر انتقال انرژی حوزه خزر...............                                 36

16. روابط اقتصادی چالشی برانگیز.........................                                 36

17. انعطاف روسیه در مقابل حضور کشورهای غربی                            37

18. مشکلات زیست محیطی دریای خزر بخاطر

حضور کشورهای بیگانه و اقدامات خودسرانه برخی

 کشورهای ساحلی .......................................................                               37

1-18. راهکارهی دستیابی به امنیت زیست محیطی

در منطقه........................................................................                               38

فصل سوم: دیدگاههای کشورهای ساحلی در

خصوص رژیم حقوقی دریای خزر .................                                           41

بخش اول: رژیم حقوقی دریای خزر .....................                                     44

1.رژیم حقوقی دریاها ودریاچه ها از دیدگاه

 حقوق بین الملل.......................................................                                44

2. وضعیت دریاچه خزر با توجه به کنوانسیون

حقوق دریا ها وتعیین رژیم حقوقی آن................                                46

1-2. معاهدات مربوط به دریاچه خزر ...............                               47

2-2. علل ناکارآمدی معاهدات سابق ................                               49

3-2. فروپاشی وجانشینی دولتهای تازه

استقلال یافته .........................................................                                50                                                                                   

بخش دوم:نارسایی رژیم حقوقی گذشته

 دریای خزر و پیچیدگی وضع رژیم حقوقی جدید                                    52   

بخش سوم: مواضع کشورهای ساحلی در

خصوص رژیم حقوقی دریای خزر...............                              53

1. مواضع قزاقستان ................................................                             53

2. مواضع آذربایجان ..............................................                            53

                                                                                                                                              صفحه

3. مواضع ترکمنستان ..........................................                             54

 

4. مواضع روسیه ...................................................                             55  

5. مواضع جمهوری اسلامی ایران ....................                             57

     فصل چهارم: زمینه های اشتراک منافع وهمگرایی ایران وروسیه در

عرصه سیاست خارجی                                                                                         63

بخش اول: سطح سه گانه همکاریهای جمهوری

 اسلامی ایران وروسیه پی ازفروپاشی............                                      64

1. همکاریهای دوجانبه ................................... .........                       64

2. همکاریهای منطقه ای ایران وروسیه ...............                        67

1-2.همکاری برای حل بحران های منطقه ای ......                     67

2-2. سازمان همکاریهای دریای خزر......................                      68

3-2. بهره برداری از منافع انرژی دریای حزر........                      68

4-2. همکاری در خصوص انتقال انرژی ازحوزه

 دریای خزر ..................................................................                        68

5-2. ارتباط کشورهای آسیای مرکزی وقفقاز

 با اقتصاد جهانی..........................................................                        69

 

3.همکاریهای ایران وروسیه در سطح بین المللی........                  69

بخش دوم: عوامل موثر در همگرایی جمهوری اسلامی ایران وروسیه..................... 70                                                

1 .منافع روسیه در خصوص گسترش همکاریه با ایران                70

1-1. جلب حمایت ایران برای مقابله با نفوذ

قدرتهای بیگانه در منطقه .............................................                     70

2-1. نزدیکی به ایران برای نفوذ به خاورمیانه ،

خلیج فارس وکشورهای اسلامی..................................                      71

 

 

 

 

                                                                                  صفحه

3 -1. گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران

 به منظور گرفتن امتیاز از غرب..................................                       71

4-1. همکاری با ایران برای جلوگیری از افراط گرایی قومی

 ونژادی وبی ثباتی در منطقه.... ...............                                    72

5-1. جلب حمایت ایران برای مخالفت با توسعه

 ناتو به شرق.....................................................................                       72

2. منافع ایران در گسترش همکاریهای خود با روسیه...                73

1-2. نگاه به روسیه به عنوان تامین کننده

 تسلیحات و تکنولوژی جدید......................................                        73

2-2. همکاری با روسیه برای جلوگیری از سلطه

 شرکتهای خارجی وفراملیتی بر منلفع انرژی منطقه.........                          73

3-2. جلب حمایت روسیه در مقابل نفوذ کشورهای

 مخالف جمهوری اسلامی ایران در منطقه خزر...................                      73

4-2. همکاری باروسیه به منظور مقابله با

فشارهای آمریکا وغرب .................................................                          74       

فصل پنجم: نتیجه گیری......................................................................................            76      

منابع مآ خذ......................................................................... ...............                      82




                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          کلیات تحقیق

طرح مسا له: 1-

 

دریای خزر با وسعت000/370 کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه جهان در سرزمین آسیا و اروپا در شمال ایران و در محل تلاقی آسیای مرکزی ، قفقاز و ایران واقع شده است .و مجموع طول ساحل دریای خزر 6380 کیلومتر مربع است که در اختیار پنج کشور ساحلی روسیه ، ترکمنستان ، قزاقستان و جمهوری  آذربایجان و ایران قرار دارد . این دریا منطقه مهم تولید نفت و گاز طبیعی جهان محسوب می شود و ذخایر این منطقه بعد از خلیج فارس می تواند منبع بادوامی در طول 40 سال آینده باشد . و همچنین کشتیرانی و ماهیگیری ( علی الخصوص خاویار ) از دیگر منابع اقتصادی این دریاست . بعد از فروپاشی شوروی تعداد کشورهای ساحلی از دو کشور به  پنج کشور روسیه ، ایران ، ترکمنستان ، قزاقستان و جمهوری آذربایجان  افزایش یافت .   

یکی از مهمترین مسائل موجود در بهره برداری از ذخایر نفتی و گاز و ماهیگیری و کشتیرانی دریای خزر تعیین رژیم حقوقی است که مورد رضایت تمامی کشورهای ساحلی باشد . جمهوری اسلامی ایران قراردادهای 1921 و 1940 مابین ایران و شوروی سابق را تا تعیین  رژیم حقوقی همه جانبه رامبنای بهره برداری از دریا می دا ند و در مقابل هر گونه بهره برداری بدون توجه به منافع کشورهای دیگر مخالفت نموده و در اجلاس های متعدد سعی در دستیابی به حقوق متعارف خودداشته است اجلاس کشورهای

 

ساحلی در اردیبهشت ماه 1381 در عشق آباد و مهرماه 1386 در تهران علیرغم دستیابی به یک توافق جامع توانست پاره ای از مسائل فی مابین را مرتفع نماید ولی برای توافق در همه ابعاد راه طولانی در پیش است .

روسیه نیز بنا به اقتضای منافع ملی خود سعی نموده که با توافقات دو جانبه با کشورهای ساحلی ترکمنستان و قزا قستان نیازهای استراتژیک خود مانند بهره برداری از نفت و گاز دریای خزر وکشتیرانی تجاری و نظامی را برطرف نماید.                                                           

در این پژوهش که تحت عنوان (( زمینه ها ی توافق در دیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر )) مطرح شده است سعی شده تا با شناخت چالشهای موجود در روابط ایران و روسیه وعوامل واگرایی همچنین زمینه های همگرائی و اشتراک منافع دو کشور به عنوان مهمترین و تاثیر گذارترین کشورهای ساحلی و تاثیر آن بر تدوین رژیم حقوقی این دریا تاکید شود .                  

2 – فرضیه ها :

1-2- با توجه به موقعیت جغرافیایی، اقتصادی ,سیاسی و...دریای خزر و اهمیت استراتژیک این دریا  رسیدن به توافق بر سر رژیم حقوقی آن دشوار است.                                                        

2-2-باتوجه به چالشها ،زمینه های واگرایی و پیشینه روابط سیاسی ایران و روسیه توافق در دیدگاههای دو کشور پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر امکان پذیر نیست .   

  3-2- نقش کشورهای تازه استقلال یافته ساحلی  ترکمنستان ، قزاقستان ، و جمهوری آذربایجان در تعیین رژیم حقوقی دریای خزر از یران و روسیه بیشتر است .                                                           4-3- باتوجه به زمینه های اشتراک منافع وهمگرایی دو کشورایران وروسیه درعرصه سیاست خارجی توافق پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر امکان پذیر است

 

2

3- پرسش اصلی پژوهش

با توجه به طرح مساله و فرضیه های مطرح شده سوال ما این است که :

آیا توافق دردیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر امکان پذیر است ؟

4- پرسشهای فرعی پژوهش

1-4- آیا اختلافات داخلی ایران و روسیه در توافقات تاثیر دارد ؟

2-4- نگاه روسیه به غرب و ارتباط این کشوربا کشورهای غربی چه تاثیری در توافقات می گذارد ؟

3-4- نقش و جایگاه کشورهای تازه استقلال یافته ساحلی دریای خزر تا چه اندازه است ؟

4-4- آیا منافع اقتصادی و استفاده از منابع غنی انرژی و آبزیان دریای خزر  موضوع رسیدن به توافق را پیچیده تر نخواهد کرد ؟

5- فرضیه اصلی

فرض بر این است که : ((توافق در دیدگا ههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر امکان پذیر است ))

6- فرضیه های فرعی

1-6- اختلافات داخلی ایران و روسیه مانعی در جهت رسیدن به توا فق است

2-6- نگاه روسیه به غرب و ارتباط این کشور با کشورهای غربی در چگونگی رسیدن با توجه به نگرش ایران به غرب می تواند مانع مهم و تاثیر گذاری باشد .

3-6 مواضع روسیه  به کشورهای دیگر ساحلی که در گذشته جزئی از خاک آن کشور در قالب شوروی سابق بوده اند نسبت به مواضع ایران نزدیکتر است

3

4-6- منابع غنی انرژی و همچنین منافع اقتصادی و نظامی این دریا رسیدن به توافق را پیچیده تر ساخته است

7 – متغیرهای مستقل و وابسته :

در این پژوهش زمینه های توافق در دیدگاههای ایران و روسیه به عنوان متغیر مستقل و رژیم حقوقی دریای خزر به عنوان متغیر وابسته هستند .

8-  روش پژوهش :   

روش پژوهش تلفیقی از دو روش تاریخی و موردی ((casestudy)است در روش تاریخی هدف تجزیه و تحلیل و تفسیر وقایع گذشته به منظور کشف ویژگیهای عمومی و مشترک برای درک و فهم بهتر آنها می باشد و در روش موردی و زمینه ای هدف مطالعه وبررسی همه جانبه از موقعیت قبلی و فعلی و تحلیل با شناخت و پیش بینی وقایع آینده  است .

9 – هدف پژوهش :

بررسی و شناخت چالشها، اشتراک  منافع و زمینه های همگرائی در روابط خارجی دو کشور روسیه  و ایران که دستیابی به یک توافق همه جانبه در زمینه رژیم حقوقی دریای خزر را امکان پذیر می سازد .  سازماندهی پژوهش :        10-

موضوع این رساله ، دیدگاهای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر می باشد که مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل و یک نتیجه گیری است .

مقدمه: مشتمل بر مفاهیم، متغیرها ، شاخص ها مفروضات و پرسش ها می باشد .

 در فصل او ل ا همیت دریای خزرشامل موقعیت جغرافیایی اقتصادی و ژئوپلیتیکی، زیست محیطی و

4

 خطوط مرزی کشورهای ساحلی به طور مختصر بررسی می شود

در فصل دوم چالشهای موجود در روابط سیاسی ایران و روسیه با تاکید بر مسائل دریای خزر از دوران قاجاریه تا کنون در دو بخش مورد بررسی قرار می گیرد.

در فصل سوم دیدگاههای کشور های ساحلی در خصوص رژیم حقوقی دریای خزردر سه بخش مورد بررسی قرار می گیرد.

در فصل چهارم  زمینه های اشتراک منافع و همگرائی دو کشوردر عرصه سیاست خارجی در دو بخش پرداخته می شود

نتیجه گیری و در نهایت در این قسمت به مقایسه دیدگاهای دوکشور ایران و روسیه و زمینه های ایجاد توافق پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر پرداخته می شود .

   11-سابقه علمی و منابع اصلی پژوهش

     منابع اصلی کتابهای مربوط به روابط خارجی ایران و روسیه ، حقوق بین الملل و سلسله مقالات مربوط به رژیم حقوقی دریا ی خزرازجمله در فصلنامه سیاست خارجی ، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز,امنیت ملی ,اطلاعات سیاسی اقتصادی وسایر مقالات موجود در این رابطه بخصوص در سایت نمایه و اینترنت و چکیده پایان نامه های مرتبط به موضوع می باشد .که به تفصیل در فهرست منابع ومآخذ آمده است.

از آنجاییکه تا کنون هیچکدام از نگارندگان به صورت مشخص به موضوع امکان توافق کشورهای ساحلی در خصوص رژیم حقوقی دریای خزر نپرداخته و عموما با اعلام نقطه نظرات و دیدگاههای هر کدام از کشورها بصورت جداگانه بدون تحلیل موضوع اکتفا نموده اند، به همین خاطر جای خالی یک پژوهش که

5

بتواند بصورت تحلیلی با توجه به پیشینه روابط خارجی دوکشور موضوع  رژیم حقوقی دریای خزر را بررسی وشرایطی که میتواند بر اساس آن وبایک چشم انداز واقع بینانه توافق دو کشور در خصوص رژیم حقوقی دریای خزرراامکان پذیر نماید مشاهده می شود در این رساله بااین دیدگاهها به دنبال ارزیابی امکان دستیابی به توافق برسر رژیم حقوقی دریای خزر  با عنایت به دیدگاههای دو کشور تاثیر گذار ایران هستیم.                              

 


 

12- حافظه تاریخی ملت ایران :

     با توجه به سابقه تاریخی روابط ایران و روسیه ، روسها در حافظه تاریخی مردم ایران ، چهره مثبتی ندارند در چشم ایرانیان ، روسیه کشوری است که همواره در طول تاریخ چشم طمع به خاک ایران داشته و در هر فرصتی به سرزمین ایران تجاوز کرده است . در واقع قراردادهای ترکمنچای و گلستان که طی آن ایران بخش وسیعی از اراضی شمالی خود را از دست داد و ضربه ای بزرگ بر پیکره سیاسی ، نظامی و اقتصادی ایران بود ، نشان دهنده سیاستهای تهاجمی و توسعه طلبانه روسیه در دوران امپراتوری تزارها نسبت به ایران می باشد . بنابراین برای ایجاد یک همگرایی طبیعی و واقعی و دراز مدت ، روسها باید با نشان دادن حسن نیت عملی و واقعی خود ، حافظه تاریخی مردم ایران را نسبت به خود تغییر دهند .(1)

13-  ناهمخوانی سیاستهای روسیه در حوزه خزر با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران :

        دریای خزر از لحاظ اقتصادی و امنیتی برای ایران اهمیت فوق العاده ای دارد . ایران از زمان فروپاشی شوروی خواستار حاکمیت و در واقع تداوم حاکمیت رژیم حقوقی معاهدات 1921 و 1940 میلادی بر دریای خزر می باشد که مالکیت مشاع را مطرح می کرد . تا سال  1997 کشورهای روسیه و ترکمنستان نیز بطور نسبی با ایران هم رأی بودند .در اثر فعالیتهای دیپلماتیک جمهوری آذربایجان و برخی عوامل دیگر ، بعدا شرایط در تضاد با منافع ایران تغییر یافت و در سال 1997 کشورهای روسیه ، ترکمنستان ، آذربایجان و قزاقستان بر سر تقسیم زیر بستر دریا میان کشورهای ساحلی به توافق نسبی رسیدند و به عبارت دیگر روسیه در حوزه خزر ایران را تنها گذاشت . در کل ، سیاست روسها در دریای خزر با امنیت ملی ایران همخوانی ندارد . روسیه در مقابل تقسیم بستر دریا ، شرایط فعالیت و بهره برداری مشاع را برای سطح دریا حفظ

1- نظامی، قدیر همان منبع ص 25

    می کند تا رژیم حقوقی آن ، دست مسکو را در توسعه ناوگان دریایی نظامی در دریای خزر باز بگذارد . با این شرایط بخش عمده تهدیدهای امنیت ملی و منافع ملی ایران از ناحیه رقابت نظامی شکل خواهد گرفت . بنابراین ، دخالت قدرتهای بزرگ در تصمیم گیری های داخلی کشورهای منطقه منجربه آن می شود که حوزه دریای خزر به میدان چالش قدرتهای بزرگ جهان و  تبدیل شده و مسایل مربوط به آن به مانعی برای حل مسایل منطقه ای توسط کشورهای حوزه آن تبدیل شود(1)  

14- ناهمگونی ایدئولوژیک و فرهنگی دو کشور ایران و روسیه :

روسیه و ایران متعلق به دو حوزه تمدنی و ایدئولوژیک خاص و متفاوت از هم هستند. تفاوت ایدئولوژی بین دو کشور این توان بالقوه را دارد که به تضادی جدی در شرایطی خاص تبدیل شود .

15-. اختلاف در منافع دراز مدت ایران و روسیه در خصوص مسیر انتقال انرژی حوزه خزر

      با وجود آنکه کشور های ایران و روسیه مشترکاً با انتقال انرژی آسیای مرکزی و قفقاز از مسیر باکو – جیحان مخالفت می کنند ، ولی هر دو کشور مسیرهای مورد نظر خود را مطلوب و با صرفه معرفی می نمایند و بدنبال تأمین منافع ملی خود می باشند .

16- روابط اقتصادی چالش برانگیز :

از مشکلات و نارسایی هایی که در توسعه مناسب همکاری های اقتصادی بین ایران و روسیه وجود دارد ، می توان به عدم انجام تعهدات طرفین در قبال یکدیگر ، مشکلات پرداختهای مالی از طرف ایران ، تکنولوژی پایین کالاهای روسی در مقایسه با نوع غربی آن ، عدم هماهنگی نیازهای این دو کشور و مکمل نبودن اقتصادهای دو کشور اشاره کرد . این موارد باعث شده است که روابط دو کشور علی رغم برخی پیشرفتها ، همچنان در هاله ای از ابهام و نارسایی های عمده قرار گیرد

1- شیر غلامی ،خلیل،بررسی امکان اتحاد استراتژیک ،بین ایران و روسیه،فصلنامه امنیت ملی سال شماره 3 بهار 1379 ص 152

 

 

17-  انعطاف روسیه در مقابل حضور کشورهای غربی:

     روسیه پس از فرو پاشی در رویه های اقتصادی خود تجدید نظر نموده واز یک اقتصاد وابسته به دولت به اقتصاد آزادتغییر رویه داد حضور شرکتهای روسی در بازارهای بین المللی وکسب منافع قابل توجهی در زمینه صادرات کالا علی الخصوص صادرات اسلحه ولزوم تعامل با کشورهای غربی که زمانی دشمن درجه یک آن کشوربودندوحفظ جایگاه خود به عنوان یک قدرت جهانی می بایست امتیازاتی به کشورهای غربی

داده ودر مقابل حضور آنها حتی در نزدیکی مرزهای خود خویشتنداری کند. (1)

18- مشکلات زیست محیطی دریای خزر بخاطر حضور کشورهای بیگانه واقدامات خود سرانه  برخی از کشورهای ساحلی:

    متأسفانه دولتهای ایالت متحده و ترکیه ضمن حمایت از منافع خصوصی شرکتهای خود و با مداخله در امور کشورهای ساحلی منافات منطقه ای و جهانی را تحریک می کندکه ممکن است در نتیجه  تقسیم خزر به بخشهای ملی بروز کننده این تقسیم می تواند موجب فاجعه زیست محیطی هم شود.مسئله این است که طبق آمار جهانی 9-7 درصد نفتی که از فلات قاره استخراج می شود به خاطر سوانح گوناگون  و کیفیت پایین لوله ها و انبارها به آب دریا می ریزد. اگر همه معادن نفتی که قبلا اکتشاف شده بودند همزمان مورد بهره برداری قرار بگیرند خطر آلودگی دریا و نابودی سیستم  زیست محیطی آن افزایش خواهد یافت.   کافی است آتش سوزی در میدان نفتی تنگیز یادآوری شود که در نتیجه آن قسمت شمالی خزر با آثار مواد سوخته پوشانیده شد و این در حالی است که در همه جا ماهیان خاویاری تخم می گذارند. شایان ذکر است که بعد از فروپاشی و قطع نظارت بر اوضاع دریای خزر حجم ماهیان خاویاری به یک سوم  کاهش یافته

1-مرادی ،منوچهر، چشم انداز همکاری ایران و اتحادیه اروپا ثبات وامنیت در قفقاز خیربی: حدود امکانات دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی تهران پاییز 1385ص ص 48-31

      و این نوع ماهی ممکن است به طور کلی از بین برود. برای حفاظت از طبیعت  منحصر به فرد خزر کشتیرانی  در این دریا نیز باید هماهنگ شود در مجموع تمام فعالیتهای اقتصادی در خزر و در نزدیکی آن باید جوابگوی  معیارهای امنیت زیست محیطی  باشد ولی همه شرکت کنندگان  در تو افقهای نفتی خزر فعلا فقط ملاحظات آنی را مد نظر دارند.(1)

1-18.راهکارهای دستیابی به امنیت زیست محیطی در منطقه:

1-کشورهای منطقه با تدوین استراتژی  پایدار در جهت بهره  وری از منابع و ذخایر از مشکلات زیست محیطی جلوگیری می کند.

2-اصلاح قوانین ملی و منطقه ای  در بهره برداری از ذخایر زنده و آلی دریا

3-حمایت و سرعت  عمل در تشکیل کندانسیون منطقه ای  حفاظت از محیط زیست دریای خزر

4-اجتناب از نظام تک محصولی در کاشت محصولات زراعی و کاهش استفاده از سموم و کود های شیمیایی

5-جلوگیری از فرسایش خاک

6-انجام عملیات تصفیه فاضلابهای  صنعتی و خانگی و شهری

7-رعایت نکات ایمنی  در استخراج و حمل و نقل محموله های نفتی

8-ایجاد امکانات جمع آوری مواد زائد نفتی در بنادر و ترمینالها و تدوین  مقررات منطقه ای جهت حمل و نقل و تخلیه نفت با توجه به ظرفیت نفت کشها

9-ایجاد پوشش بیمه های لازم  برای شناورها و فعالیتهای  دریای به منظور جبران خسارت زیست محیطی

10-شناسایی و تعیین مناطق حساس در دریای خزر و حفاظت از تنوع زیست ساحلی و دریایی با ایجاد مناطق

1- مرادی ، منوچهر- همان منبع ص 50 .

حفاظت شده.(1)

11-مهار نظامی گری:لازم است همه ی کشورها تلاش کنند که برای تأمین  امنیت خود به اقدامهای  نظامی یک جانبه روی نیاورند زیرا  هر گونه اقدامات نظامی منافع حیاتی دریای خزر را تهدید می کند.

12-تدوین رژیم حقوقی دریا با تکیه بر ملاحظات زیست محیطی  13-الزام همه کشورها بر حفظ محیط زیست دریا  با تدوین قوانین و مقررات  ملی و منطقه ای.(2)    اجلاس پنج کشور ساحلی دریای خزر در مهر ماه سال 1386 در تهران و توافقات به عمل آمده در زمینه حفظ محیط زیست این دریا می تواند راهگشای بسیاری  از مشکلات  زیست محیطی دریای خزر باشددر بندهای  12-11 این اعلامیه 25 ماده ای  آمده است    (بند11 )طرفها با درک مسئولیت خویش  دو برابر نسلهای امروز و فردا  در قبال حفاظت از دریای خزر وتمامیت سیستم زیست محیطی آن  اهمیت گسترش همکاری در حل مسایل  زیست محیطی  از جمله هماهنگی  فعالیتهای ملی حفاظت از  محیط زیست ومساعی مشترک با سازمان های بین المللی  حفاظت از محیط زیست  به منظور ایجاد نظام منطقه ای   حفظ و نگه داری تنوع بیولوژیکی  استفاده معقولانه و تکثیر  و پرورش  ذخایر زنده را مورد تأکید قرار می دهند.

     طرفها اذعان می دارند که وضعیت  زیست محیطی دریای خزر و ذخایر ماهیان خاویاری  این دریا مستلزم کاربرد و سعی مشترک سریع جهت جلوگیری از پیامدهای نا مطلوب زیست محیطی می باشد. در این رابطه طرف ها ایجاد مبانی حقوقی – قراردادی اولویت دار لازم جهت همکاری های منطقه ای حفاظت از محیط زیست را که بر اساس کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر ادامه خواهند داد. طرفها ضمن ابراز خوشنودی از اجرا شدن کنوانسین حفاظت محیط زیست دریای خزر در نوامبر 2003 در تهران منعقد گردیده بر لزوم




      انتقال تکنولوژی و همکاری های دفاعی از جمله مصادیق مهم همکاری دو جانبه ایران و روسیه محسوب می شود. درواقع همکاری نظامی و فروش تسلیحات از جمله محورهای مهم مورد توجه روسیه در گسترش مبادلات دو کشور بوده است.

1- رضا زاده،سخاوت، ریشه های همگرایی وواگرایی در مناسبات جمهوری اسلامی ایران وروسیه فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی وقفقاز سال چهاردهم شماره 52

     تنها کالای روسیه که در شرایط کنونی با تولیدات غربی رقابت می کند، تسلیحات نظامی است که با توجه به نیاز ساختار اقتصادی روسیه مسکو تلاش می کند که علاوه بر از دست ندادن بازار کنونی بازارهای جدیدی نیز بدست آورد. همچنین با توجه به اینکه ایران نمی تواند نیازهای نظامی خود را از کشورهای غربی تامین کند، سلاحهای روسی تا اندازه ای نیازهای ایران را تامین می کند.(1)

    یکی از مهمترین مسایل در روابط ایران و روسیه پس از فروپاشی شوروی، مسئله تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر توسط کارشناسان و تکنولوژی روسی بوده است. انعقاد قرار داد همکاری هسته ای روسیه با ایران در آغاز سال 1995 و تعهد به تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر در شرایطی صورت گرفت که آمریکا و اسرائیل در مورد خطر تبدیل ایران به یک قدرت هسته ای تبلیغات گسترده ای به راه انداخته بودند. در مقابل روسیه با استناد به دلایل سیاسی و اقتصادی و با اشاره به پایبندی ایران به قوانین سازمان بین المللی انرژی هسته ای و پیوستن آن به پیمان عدم گسترش سلاحهای هسته ای تصمیم خود را برای اجرای طرح اتخاذ نمود. درو اقع روسها با اعلام اینکه معامله هسته ای ایران و روسیه هیچ گونه خطری برای امنیت و ثبات منطقه ندارد و نیروگاه اتمی بوشهر صرفا کارکردی مسالمت آمیز دارد، به ادامه اجرای طرح اصرار دارند.(2)  موضوع همکاری هسته ای روسیه با ایران سالهاست که مهمترین عامل ایجاد بحران در روابط آمریکا و روسیه بوده است ایالات متحده تحریمهای شدیدی علیه آن دسته از شرکتهای روسی وضع کرده است که همکاری هسته ای با ایران دارند و در مقابل روسیه نیز اصرار دارد که این همکاری ها صلح آمیز و کاملا بی خطر است و با قوانین بین المللی همخوانی دارد.بطور کلی در سطح دو جانبه روابط ایران و روسیه، منافع اقتصادی روسیه و نیاز آن کشور به بازار و ارز خارجی و همچنین تمایل این کشور برداشتن روابطی دوستانه با کشور اسلامی ایران بوده است و نیاز ایران نیز به تسلیحات و تکنولوژی جدید روسیه و نیاز به کسب حمایت روسیه در سطوح منطقه ای و بین المللی از مواردی می باشد که باعث تسریع در روابط استراتژیک ایران و روسیه گردیده است پس از فروپاشی شوروی و با توجه به تحولی که در نگاه روسیه نسبت به ایران ، خاورمیانه و اساسا نسبت به جهان روی داد، روسیه سیاست مستقل تری از غرب در پیش گرفت.

    پس از این دوران دو کشور ایران و روسیه براساس ملاحظات عمل گرایانه و استراتژیک در جهت روابط نزدیکتر حرکت نموده اند. فروش راکتور هسته ای آب سبک به ایران از سوی روسیه و مخالفت های آمریکا به یکی از جلوه های استقلال عمل در سیاست خارجی روسیه تبدیل گردید . دولت روسیه قبل از آن در برابر فشار آمریکا از فروش موتورهای موشک به هند منصرف شده بود ، ولی در مورد ایران با استناد به دلایل سیاسی – اقتصادی و اشاره به پایبندی ایران به قوانین سازمان بین المللی انرژی

1-    اطهری،اسدا...، سیاست روسیه نسبت به خاورمیانه میراث یلستین،فصلنامه مطالعات خاورمیانه سال1380 ص78

2-  رضا زاده،سخاوت، ریشه های همگرائی وواگرائی درمناسبات جمهوری اسلامی ایران وروسیه، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی وقفقاز سال  چهاردهم شماره 52 ص88

 

      اتمی و پیوستن آن به پیمان عدم گسترش سلاحهای هسته ای تصمیم قاطع خود را برای اجرای آن گرفت . ویکتور میخاییلوف وزیر انرژی هسته ای روسیه قرارداد 800 میلیون دلاری تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر را دارای ملاحظات صرفاً اقتصادی دانسته ، اصرار آمریکا بر قطع آن به مفهوم بیرون راندن روسیه از بازار تولیدات تکنولوژی هسته ای خواند . روسیه آشکارا اجرای این قرارداد را در برابر فشارهای آمریکا در نظام سیاسی جهانی بر روسیه و از جمله توسعه ناتو دنبال کرده است . در ملاقات مه 1995 روسای جمهوری آمریکا و روسیه ، مسأله همکاری هسته ای ایران و روسیه یکی از محورهای اصلی مذاکرات رهبران دو کشور بود .

حکومت ضد آمریکایی تهران برای مسکو به عنوان یک متحد طبیعی ظاهر گردید و اشراف آن بر تنگه هرمز شریان حیاتی غرب ، این نزدیکی را قابل تأمل تر می سازد . تحلیل گران روسی نزدیکی با ایران را سبب افزایش هزینه های امنیتی غرب و به نفع خود تلقی می کنند . به نظر آنان هر چه روسیه با کشورهای ضد غربی و اصول گرا نزدیک شود ، غرب ناچار به تخصیص هزینه های بیشتری برای تأمین « بازدارندگی » از جنوب خواهد گردید . البته در این زمینه باید دگرگونی در سیاست خارجی روسیه مورد توجه قرار گیرد .(1)

تلاش مشترک ایران و روسیه برای حفظ ثبات سیاسی و تأمین امنیت در منطقه آسیای مرکزی سبب توسعه  اعتماد متقابل در میان دو کشور گردید . بر خلاف تبلیغات غربی که در صد تخریب روابط دو کشور بودند ، با شکل گیری سیاست حسن همجواری و عدم مداخله در امور داخلی همسایگان از سوی ایران این ارتباط در مسیر توسعه مستمر قرار گرفت . روسیه ایران را به عنوان یک قدرت منطقه ای که ضامن ثبات می تواند باشد مورد توجه قرار داد . حاکمیت دیدگاههای ملی گرایانه و اروپا – آسیایی در دومای روسیه در این زمینه طی سفر هیئت پارلمانی روسیه در مارس 1993 کاملاً آشکارشد انعقاد قرارداد همکاری هسته ای روسیه با ایران در آغاز سال 1995 و تعهد به تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر در شرایطی صورت گرفت که آمریکا و اسرائیل در مورد خطر تبدیل ایران به یک « قدرت هسته ای » تبلیغات گسترده ای براه انداخته بودند . قبلاً در چارچوب روابط نزدیک روسیه و غرب بوریس یلتسین در اجلاس سران دو کشور تصمیم روسیه را برای قطع صدور تسلیحات به ایران اعلام کرده بود .ولی در شرایطی که اختلاف نظر میان دو کشور روندی رو به گسترش یافته بود ، همکاری هسته ای با ایران به یکی از محورهای ابراز استقلال عمل روسیه در برابر آمریکا تبدیل گردید(2)

پس از دیدار میخاییلوف ، وزیر انرژی هسته ای روسیه از ایران برنامه اتمام نیروگاه بوشهر

1-  شیر غلامی ،خلیل،بررسی امکان استراتژیک بین ایران وروسیه ،فصلنامه امنیت ملی، سال اول شماره 3 بهار 1379 ص52

2-  اطهری ،سید اسدا... ،سیاست روسیه نسبت به خاور میانه، میراث یلستین وچالش پوتین فصلنامه مطالعات خاور میانه سال هشتم شماره 4 – زمستان 1380 ص 87

از سوی روسیه مطرح گردید . ملاحظات اقتصادی نیز در این زمینه نباید مورد غفلت قرار گیرد . مطامع اقتصادی آمریکا از دیدگاه مقامات روسیه یکی از عوامل اساسی برای دور نگهداشتن روسیه از بازارهای ایران و تلاش برای جدایی روسیه از آن بوده است . تیرگی فزاینده روابط ایران و آمریکا مشکلات روز افزون این روابط را بیشتر ساخت . انعقاد قرارداد همکاری هسته ای در شرایطی صورت می گرفت که آمریکا ایران را به دخالت در انفجار در اوکلاهما سیتی متهم ساخت ، حملات تبلیغاتی شدیدی را علیه آن سازمان داده بود . ولی مقامات دولت روسیه همواره در این زمینه متعهد بودن ایران به قوانین و مقررات سازمان انرژی هسته ای جهانی و پیمان عدم اشاعه سلاحهای هسته ای مورد اشاره قرار داده اند .(1)تحویل سوخت نیروگاه بوشهر توسط روسیه در اواخر سال 1386 نشان دهنده عزم جدی روسیه برای راه اندازی این نیروگاه می باشد.

2- همکاری های منطقه ای ایران و روسیه: در سطح منطقه ای تلاش قدرتهای منطقه  ای برای نفوذ در مناطق حایل بین ایران و روسیه تامین منافع این دو کشور را با محدودیتهای مواجه ساخته است. همچنین دو کشور در سطح منطقه ای و نیز در خصوص ارتباطات دو کشور دارای اهداف و منافع مشترکی می باشند.

 در ذیل به همکاری های عمده منطقه ای ایران و روسیه پس از فروپاشی شوروی اشاره می شود:

    1-2.همکاری برای حل بحران های منطقه ای: پس از فروپاشی شوروی درروابط  منطقه ای مسایل بسیار پیچیده ای وجود داشت که میتوانستند در مناسبات دو کشور تاثیر منفی بگذارند موقعی مسئله رقابت ایران و روسیه مطرح بود ولی با خویشتنداری و سیاست مدبرانه ای که دو کشور در پیش گرفتند، سیاست مقابله و رقابت جای خود را به همکاری برای برقرای صلح و ثبات در منطقه داد.(2) در سیاست امنیتی روسیه، مرزهای جنوبی این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است و در این میان روابط با ایران در حوزه خاورمیانه خلیج فارس و اقیانوس هند نقش کلیدی دارد. نقشی که ایران می تواند در ایجاد ثبات و امنیت در جمهوری تازه استقلال یافته جنوب روسیه داشته باشد، در حل بحران تاجیکستان و مراحل نخست بحران قره باغ بخوبی مشهود گردید. همچنین جلب همکاری جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قطب مهم جهان اسلام می تواند در کاهش تنش و حساسیتهای که نسبت به حضور روسها در جمهوری های مسلمان نشین منطقه وجود دارد، تاثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه نقش ایران در مقابله با تهدیدی که روسیه آن را بنیاد گرایی مذهبی در منطقه می داند، بسیار اهمیت دارد.

دانلود بررسی چارچوب تحلیلی روابط خارجی ایران و روسیه (از عصر صفوی تا کنون)

بررسی چارچوب تحلیلی روابط خارجی ایران و روسیه (از عصر صفوی تا کنون) ایران از عصر صفوی به عنوان یک واحد ملی منسجم ظاهر شده وبه لحاظ مجاورت با نواحی جنوبی روسیه به تعامل با آن کشور پرداخته است بالطبع در تحلیل روابط خارجی این دو کشور باید به نقش متغیرهای مختلف داخلی، منطقه‌‌‌‌ای و بین المللی توجه وافر داشت شرایط قوت و ضعف داخلی معادلات و مناسبات منطقه‌‌‌‌‌ای و نظام ساختار بین الملی همگی بر روابط ایران و روسیه تاثیر ک

دسته بندی	علوم سیاسی
فرمت فایل	doc
حجم فایل	123 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	39

مقدمه

در صحبت ایران و همسایگان، روسیه از اهمیت و جایگاه ویژ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای برخوردار بوده است.

ایران از عصر صفوی به عنوان یک واحد ملی منسجم ظاهر شده وبه لحاظ مجاورت با نواحی جنوبی روسیه به تعامل با آن کشور پرداخته است. بالطبع در تحلیل روابط خارجی این دو کشور باید به نقش متغیرهای مختلف داخلی، منطقه‌‌‌‌ای و بین المللی توجه وافر داشت. شرایط قوت و ضعف داخلی معادلات و مناسبات منطقه‌‌‌‌‌ای و نظام ساختار بین الملی همگی بر روابط ایران و روسیه تاثیر کذار بوده‌‌اند.

 از عصر صفوی تا به امروز نشیب و فرازهای مختلفی برای روابط دوجانبه ایران و روسیه رخ داده و مناسبات آنها را تحت تأ‌ثیر قرار داده است. بنابراین در پاسخ به این سوا‌ل که چه علل و عواملی در جهت‌گیری‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها وسیاست خارجی متقابل ایران و روسیه تأ‌‌ثیر داشته‌‌اند، باید گفت که این نوشته تعامل و پیوند متداخل متغیرهای سطوح ملی، منطقه‌‌‌‌‌ای وبین‌‌‌المللی در دوره‌‌‌‌‌های مختلف تاریخی را فرض می‌گیرد که بر الگوهای رفتاری و روابط ایران وروسیه تاثیرگذار بوده‌‌‌‌‌اند.

در بیان مطلب حاضر، ابتدا یک درآمد مختصر به مسائل نظری به عنوان اساس تئوریک بحث خواهیم داشت.

دربخش دوم به مرور کلی و مختصر مسا‌‌ئل وحوادث روابط خارجی ایران و روسیه در مقاطع مختلف خواهیم پرداخت.

دورة اول به دوران صفوی تا پایان حکومت زندیه، دورة دوم به عصر قاجاریه، دورة سوم به عصر پهلوی، دورة چهارم به دوران پس از انقلاب اسلامی تا فرو پاشی شوروی و بالاخره دوره ششم به دوران پس از فروپاشی شوروی اختصاص خواهند داشت. درپایان هم یک جمع‌‌‌بندی از مباحث ارائه خواهیم داد.

ملاحظات نظری

   ادبیات غرب محور روابط بین الملل، معاهده صلح وستفالیا 1648 را نقطه آغار شکل‌‌‌‌‌‌گیری روابط بین‌‌المللی به حساب می‌‌‌‌آورد. براساس پیامدهای این نظام جدید، شاهد نوعی برابری ونابرابری میان واحدهای مختلف جامعه بین‌‌‌‌‌‌‌‌ المللی بودیم. دولتهای ملی روس، پروس، پرتقال، اسپانیا، فرانسه، انگلیس اصلی‌ترین مؤسسین این نظام بودند و از نظر حقوقی و براساس اصل حاکمیت ملی برابر تلقی می‌شوند. این دولتهای اروپایی مسیحی، برخی از واحدهای اروپایی مثل لهستان راهم سطح خود نمی‌دانستند و برای تنظیم روابط و منافع خویش، حتی به حمله و تجزیه این کشورها می‌‌پرداختند. از طرف دیگر ممالک غیر اروپایی وغیر مسیحی را نیزهم‌‌‌شأن خود تلقی نکرده و خود را مجاز به دست اندازی درآنها می دانستند، تا در فرآیند استعمار وآبادانی، آنها را نیز اجتماعی گروه و به جرگه واحد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های برابر وارد سازند. سیر تحولات و رقابت این دول اروپایی در ممالک آمریکای لاتین، آفریقا وآسیا، انعقاد قراردهای تحت الحمایگی و کاپیتالاسیون هم در همین راستا بوده است[1].

نابرابری عملی میان دولتهای اروپایی آن دوره، برحسب مؤلفه قدرت  و به صورت سلسله مراتبی تاهژمونی باعث شده بود تا هریک ازاین دولتها با ظهور خویش دورانی از عرصة رقابت را ساماندهی نماید. پرتقال، اسپانیا، هلند، بریتانیا، فرانسه و آلمان مهمترین واحدهایی بودند که درخارج از اروپا به فعالیت می‌پرداختند. روابط “ سطح تضاد و تعارض” بین اروپائیان به خارج از اروپا کشیده شد و آنها بین خود و در قبال غیراروپائیان روابط مبتنی بر رقابت ـ همکاری را بنیان نهادند.

براساس مؤلفه‌های قدرت در هردوره، توزیع توانایی‌‌‌ها متفاوت بوده،  اما در شرایط و موقعیتهای مختلف همواره سعی می‌‌شده است که به نوعی “ نظام موازنه” برقرار گردد. این توازن سیستیمی می‌‌تواند مبتنی بر توافقات مکتوب(عهدنامه، کنوانسیون و… ) و یا به صورت عرفی و نانوشته باشد. بنابراین، حالتی از رژیم‌های بین‌‌‌ المللی بین اعضا شکل می‌گرفت که  آنها قادر به تأثیر گذاری بر یکدیگر بودند، ولی با واحدهای غیرتأثیرگذار روابط دیگری را دنبال می کردند.

با توجه به سطح و میزان قدرت و توانایی دولتها(نا برابری) بر حسب مؤلفه‌های نظامی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، می توان 5 سطح مختلف را در نظر گرفت :‌ سطح ابر قدرت، سطح قدرت‌های بزرگ ، قدرت متوسط،  قدرت کوچک و بالاخره واحدهای ذره‌‌ ای در کل جامعة بین‌المللی مرکب از دولت‌ها، تعدا د مختلفی از این 5 دسته  دولتها می‌‌توانند در منا‌ طق  مختلف جغرافیایی وجود داشته باشند[2].

برای بررسی و تبیین رفتار واحدهای نظام بین المللی، برخلاف برخی دیدگاههای تک سویه و تک بعدی که برخی یا افراد، یا دولت‌ها و یا ساختار نظام بین‌الملل را عامل تعیین کننده در جهت‌‌گیری‌ها، الگوهای رفتاری و پویشهای بین‌المللی در نظر می‌گیرند‌، باید به دیدگاه پیوندی روی آوریم که تأثیر متقابل سطوح تحلیل مختلف را بر همدیگر، مد نظر دارد.

   1 ـ سطح واحد مرکب از عناصر ذیل است:

- ساختارها : جغرافیایی، اقتصادی، نظامی، سیاسی؛

- تاریخ ملی؛

- فرهنگ ملی

- نخبگان و افراد

2-  عناصر تشکیل دهنده سطح منطقه‌‌ای عبارتند از:

- ساختار جغرافیایی؛

- حوزة فرهنگی ـ تمدنی؛

- واحدهای سیاسی(همگون ـ ناهمگون) / سازمان سیاسی؛

- کیفیت اقتصادی / سازمان اقتصادی؛

- نهادهای نظامی / اتحادها، اتفاق‌ها، پیمان‌های دو جانبه و غیره.

3- مؤلفه‌ها و عناصر سطح ساختار نظام بین المللی:

- گونة نظام بین‌الملل اعم از: تک قطبی، دوقطبی، چند قطبی، موازنه قدرت و غیره؛

- نهادها و رژیم‌های بین المللی: سیاسی (مثل کمسیون اروپا، جامعه ملل، سازمان ملل و …..) اقتصادی (گات، سازمان جهانی تجارت … ) و  نظامی ( اصل امنیت دستجمعی ـ نهادهای منطقه‌‌ای جهان‌‌نگر ( ناتو)[3].

بطور کلی، روابط دو جانبه ایران و روسیه هم با توجه به شرایط و متغیرهای گفته شده در موقعیت‌های مختلف زمانی بر حسب تغییر و تحولات سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی دچار تغییر وتحول بوده‌‌است و براساس مدل زیرقابل تحلیل و بررسی است:

دورة اول ـ از عصر صفوی تا پایان حکومت زندیه

این دوره سالهای 1502 تا 1800 ( 907 – 1215 هـ . ق ) را در برمی‌گیرد. اکثر مورخین تأسیس و تشکیل دولت و سلسله صفوی را در ایران، آغاز عصر جدیدی تلقی می‌کنند که ملت – کشور به معنای مدرن آن ترتیب یافت. شاه اسماعیل نوادة شیخ صفی‌الدین اردبیلی بینانگذار این سلسله محسوب می‌شود. هدف وی آن بود که بساط ملوک‌الطوایفی را از ایران برچیده و به جای حکام و خوانین محلی، یک حکومت مقتدر و مرکزی تحت لوای مذهب شیعه ایجاد کند. شاه اسماعیل پس از حدود 13 سال جنگ مداوم در نواحی مختلف ایران توانست وحدت ملی، تمامیت ارضی و حاکمیت نوینی را برای ایران فراهم آورد[4].

مهمترین مشغله و درگیری‌های ایران در این دوره با همسایگانی بود که همواره ایران را در معرض دست‌اندازی و درگیری‌های خود قرار می‌دادند. عمده‌ترین درگیری با عثمانی بود که جنگهای متعددی بین ایران و عثمانی درمی‌گرفت. مقابله با تهاجمات خوانین ازبک هم در نواحی شمال شرقی یکی از مناطق بحرانی برای ایران به حساب می‌آمد. امپراتوری هند یکی دیگر از همسایگان ایران بود که سلسله صفوی روابط جدیدی را با آن آغاز نمود. عمده‌ترین دولت های اروپایی خارج از منطقه که ارتباطاتی با ایران داشتند عبارت بودند از: پرتغال، آلمان، اسپانیا، انگلیس و روسیه[5].

هنگام جلوس شاه اسماعیل، در کشور عثمانی بایزید دوم، فرزند سلطان محمد فاتح، سلطنت می‌کرد ( 1512 – 1481 ). این کشور سنی مذهب همواره با سلسله صفویه که به ترویج مذهب شیعه همت داشتند، به دیده خصومت و عناد می نگریست. در سال 1512 شاهزاده سلیم به کمک سربازان ینی چری علیه پدرش قیام کرد و قسطنطنیه را تصرف و پدرش رااز سلطنت خلع و به قلع و قمع برادران و مدعیان سلطنت پرداخت. یکی از برادرزادگان وی به نام شاهزاده مراد با سپاهیان قابل توجهی به ایران پناهنده گردید و شاه اسماعیل با او از در دوستی درآمد و و را پذیرفت. اختلاف سلطان سلیم و شاه اسماعیل بر سر به رسمیت شناختن سلطان سلیم، استرداد شاهزاده مراد و دست اندازیهای شاه اسماعیل در نواحی شرقی عثمانی به تیر‌گی روابط ایران و عثمانی و نهایتاً جنگ چالدران و شکست سپاه ایران از عثمان به سال 1514 انجامید[6]. شدت خصوصت و درگیری ایران با عثمانی موجب شد که شاه اسماعیل به دنبال متحدین اروپایی باشد. در نواحی جزیرة هرمز، پرتغالی‌ها تشکیلاتی را مستقر کرده و امیر جزیرة هرمز تحت‌الجایة پرتغال شده بود. شاه اسماعیل با مکاتبات و مراسلات مختلف نهایتاً توانست آلبرکرک را متقاعد به همکاری کند و در سال 1515 قراردادی بین دو کشور منعقد گردید که بر اساس آن مقرر شد نیروی دریایی پرتغال به سپاه ایران در لشکرکشی به بحرین، قطیف و فرونشاندن اغتشاشات سواحل بلوچستان و مکران یاری کند و نیروهای دو دولت متفقاً با عثمانی به جنگ و مقابله بپردازند. اما عمده ترین نتیجه این اتحاد و قرارداد یادگیری استفاده از سلاحهای آتشین برای ایرانیها بود. در کنار پرتغال شاه اسماعیل به دنبال اتحاد با مصر، و نیز، مجارستان و لهستان بود که از کشورهای مصر و ونیز نتیجه‌ای حاصل نشد، اما روابط حسنه‌ای بین ایران و مجارستان و امپراتور آلمان و اسپانیا برقرار شد.

مرگ شاه اسماعیل در سال 1512 و جلوس فرزندش شاه تهماسب به تخت سلطنت گرفتاریهای جدیدی برای ایران فراهم کرد. حمله خوانین هرات و ازبک از طرف شرق یکی از این مسایل بود. با روی کارآمدن سلیمان در عثمانی درگیریها و جنگهای جدیدی بین ایران و عثمانی آغاز شد که 20 سال ادامه داشت و نهایتاً بین سلیمان و شاه تهماسب معاهدة صلح ( 1515 ) امضا شد که به صلح آماسیه مشهور است و روابط مسالمت‌آمیز برقرار شد[7]. برقراری روابط با امپراتوری هند، ادامه روابط حسنه با پرتغال و پذیرفتن بازرگانان انگلیسی از اقدامات قابل توجه ایران برای آرامش نسبی مملکت بود. اما با جلوس شاه اسماعیل دوم در سال 1576 به تخت سلطنت، روابط ایران و عثمانی مجدداً به تیرگی گرایید و در اثر جنگهای آن زمان ایالات قفقاز و آذربایجان به تصرف عثمانی درآمد و حتی تبریز هم در سال 1585 به دست عثمانی‌ها افتاد. فرصت طلبی عبید‌اله خان ازبک هم از ناحیة شرق به آشفتگی اوضاع ایران شدت بخشید تا اینکه با ظهور شاه عباس اول، یکبار دیگر وحدت و آرامش داخلی به ایران بازگشت، شاه عباس در سال 1587  در اصفهان تاجگذاری کرد و حکومت مقتدری را برقرار نمود. از مهمترین کارهای این بود که تصمیم گرفت از هندیها در مقابل ازبکان و از روس‌ها در برابر عثمانی کمک بخواهد.

قبل از شاه عباس، شاه محمد خدابنده ( فرزند ارشد شاه تهماسب ) به فکر همکاری با روسیه افتاده بود و به همین خاطر سفیری به نام هادی بیگ به دربار تزار فئودور اول فرستاد. بازگشت‌ هادی بیگ و آمدن گریگوری واسیل چیکف، سفیر روسیه به ایران، مصادف شد با تغییر سلطنت و جلوس شاه عباس، اما این روابط برقرار شد و شاه عباس با تراز از در دوستی درآمد. قبل از به نتیجه رسیدن اتحاد با روسیه علیه عثمانی، پیشروی و فتوحات عثمانی شاه عباس را وادار به پذیرش معاهدة صلح استانبول ( 1590 ) کرد. مهمترین حادثه این ایام، مذاکره خان احمد گیلانی ( حاکم گیلانی )با روسها بود. اوسفیری به مسکو اعزام کرده بود تا برای استقلال و تجزیه آن ایالت کمک دریافت کند. روس‌ها هم بی‌میل نبودند تا گیلان را دست نساندة خود کنند و لذا به احمد خان قول مساعد داده بود. با امضای معاهده صلح استانبول و با خبر شدن شاه عباس از این ارتباطات، وی خان احمد گیلانی را به عثمانی فراری داد و آن ایالت را متصرف گردید.

شاه عباس پس از انتقاد صلح با عثمانی‌ها، به نبرد با ازبک‌ها پرداخت و آنها را از نواحی خراسان و هرات بیرون کرد. او با سازماندهی جدید داخلی، برقراری مناسبات حسنه با دول اروپایی یعنی روسیه با فرستادن حسینعلی بیگ به دربار روسیه، طرح اتحاد سه جانبه روسیه، اتریش و ایران، اتحاد ایران و اسپانیا قوت قلب پیدا کرد. قدرت و فتوحات شاه عباس سلطان عثمانی را به صلح واداشت و قراردادی در سال 1613 در استانبول به امضا رسید و به طور کلی توافق شد که سر حدات دو کشور به همان صورتی که در زمان سلطان سلیمان قانونی بوده، باقی بماند. شاه عباس هم تعهد کرد که بین‌النهرین را تخلیه و به عثمانی‌ها واگذار بکند.

آغاز درگیری‌های ایران و عثمانی بر سرگرجستان و ارمنستان از سال 1616 به نفع ایران تمام شد و عثمانی‌‌ها مجدداً در برابر قدرت ایران سرتمکین فرود آورده و عهدنامه صلح ایروان در سال 1618 امضا شد که مواد و شرایط عهدنامة دوم صلح استانبول را تأیید کرد. شاه عباس در این وضعیت، سیاست گسترش روابط با دول اروپایی را مورد توجه قرار داد و رابرت شرلی را به پاس خدمات شایسته‌اش به ایران عازم اروپا کرد تا از راه روسیه، بالهستان، انگلستان ایتالیا، اسپانیا و در راه بازگشت به هند رابطه برقرار کند.

بروز اختلافات میان ایران و اسپانیا، تصرف بندر گمبرون بدست پرتغالی‌ها، گسترش روابط بازرگانی با انگلیس و نهایتاً اتحاد ایران و انگلیس علیه پرتغالی‌ها، باعث شد تا هرمز به تصرف ایران درآید و پس از این تحول پرتغال از جنوب ایران خارج و روابط سیاسی ایران و انگلیس وارد مرحله جدیدی شد.

روابط ایران با روسیه در زمان شاه عباس پس از بوریس گودونوف تزار روسیه ( 1605  ) نسبتاً مسالمت‌آمیز بود. هرج و مرج و ناآرامی روسیه را فراگرفته بود و حاکمان مختلفی در آنجا بر سر کار آمدند ( دیمتری غاصب، واسیلی شویسکی، میخائیل رومانوف و … ). جنگ روسیه بالهستان و رقابت با عثمانی باعث شده بود که تا فاصله روسیه و ایران روابط دوستانه‌ای داشته باشند.

فتوحات ایران در شرق و غرب، شاه عباس را بسیار مقتدر ساخته بود، به طوری که در سال 1628  بصره را نیز متصرف شد. اما با درگذشت شاه عباس، حملات عثمانی‌ها مجدداً آغاز شد و پیشرویهای عثمانی ادامه یافت، تا اینکه لشکرکشی‌های سلطان مراد، ایران را مجبور به انعقاد قرار داد صلح قصر شیرین ( زهاب ) در سال 1639 کرد. این قرارداد بسیار اساسی تلقی گردید و تا حدود پایان سلسله صفویه آرامش نسبی بین ایران و عثمانی برقرار بود.

جنگهای ایران در نواحی شرق عمدتاً بر سرقندهار، روابط نه چندان جدی با برخی دول اروپایی ( انگلیس، فرانسه و آلمان )، تیرگی روابط با عثمانی بر سر بصره و جلوس پترکبیر و آغاز سیاستهای توسعه طلبانه برای دسترسی به آبهای گرم و مداخله در امور هندوستان تحولات عمدة این عصر بودند تا اینکه به علت آشوب و نا آرامی‌های داخلی سلسله صفویه فروپاشید.

با تضعیف تدریجی قدرت ایران در این مقطع، روسیه به عثمانی نزدیک شده و حتی قرار داد تقسیم ایالات ایران را ( 1724 ) امضا می‌کنند. بدین ترتیب عثمانی از مناطق غربی و جنوبی و روسیه از طرف شمال به تجاوز علیه ایران پرداختند. ظهور نادر و اخراج افغانها، مرگ پترکپر و تغییر سیاست روسیه برای تخلیه ایالات ایران‌ اندکی اوضاع ایران را بهبود بخشید. امضای قرار داد رشت ( 1732 ) بین ایران و روسیه، معاهدة گنجه ( 1735 ) ناشی از مشکلات داخلی روسیه، قدرت یابی ایران و تیرگی روابط روسیه با عثمانی بود. پس از این نادرشاه به عثمانی روی آورد و فتوحات چندی انجام داد و نهایتاً سراسر ایالات قفقاز که مدت 13 سال در تصرف روسها و عثمانی‌ها بود، به تصرف ایران در آمد.

تاجگذاری نادرشاه (1736) و امضای قرارداد صلح با عثمانی (1736) اندکی به نواحی غربی ایران آرامش بخشید. حمله نادر به شرق برای تسخیر قندهار و امپراتوری هند ،‌توجه او را از عثمانی سلب نموده و عثمانی‌ها مجدداً به دست اندازی پرداختند. حملات نادر به قففاز ، ‌روسیه را هم نگران کرد. مخاصمات نادر با عثمانی ادامه داشت و مذاکرات او با عثمانی و علمای نجف سودی نبخشید و جنگ دیگری بین ایران و عثمانی درگرفت، و بالاخره فتوحات نادر منجر به انعقاد معاهدة صلح بین ایران و عثمانی (1746) گردید که سرحدات دو کشور به همان سیاقی که در زمان سلطان مراد چهارم بود تثبیت گردید.

با مرگ نادر شاه (1747) مجدداً اوضاع داخلی ایران به آشوب و ناآرامی گرایید و ایران به نوعی تقسیم گردید که در هر قسمت یک نفر حکومت می کرد . بالاخره کریم خان زند در سال 1757 با غلبه بر رقبای خود به تخت سلطنت نشست. دولت عثمانی به شدت گرفتار جنگ با  روسیه و سایر دول اروپایی بود و روسها هم تا زمانیکه سلطنت کاترین دوم بنیان و استحکام یافت، گرفتار شورش های داخلی و جنگ با ترک ها بودند. وضعیت ایران هم کمی تثبیت گردید.

رقابت و مخاصمات اروپایی ها باعث شد که ایران به روابط جدید با آنها فکر بکند. تجدید روابط با هلند، فرانسه و انگلستان تسهیل شد. روسیه به تدریج در نواحی شمالی ایران نفوذ کرده و از راه تجارت منافع قابل توجهی به هم می زد. اختلاف ایران و عثمانی باعث شد تا روسیه در سال 1778 سفیری به ایران بفرستد. و پیشنهاد اتحاد علیه عثمانی را مطرح نماید. کریم خان از این پیشنهاد استقبال کرد، اما عملی نشد.

با مرگ کریم خان ، اوضاع ایران مجدداً آشفته و برسر جانشینی وی در داخل کشور مبارزات مفصلی صورت گرفت. اشغال جزیرة قشم توسط انگلیسی ها ، اخراج تدریجی فرانسویها و هلندیها از شبه قارة هند، توسعه سیاست نفوذی انگلستان در ایران، مداخلات و تجاوزات روسیه در مرزهای شمالی ایران به ویژه گرجستان و قطع کردن دست عثمانی از گرجستان و قفقاز موجبات جسارت یابی جدید روسیه علیه ایران شد.تا اینکه ، آقا محمدخان قاجار توانست بر رقبا پیروز شده و سلسله قاجاریه را تأسیس کند.

دوره دوم - عصر سلسله قاجاریه

با ظهور آقامحمدخان و تأسیس سلسله قاجاریه،‌تا حدودی ثبات به ایران بازگشت،‌اما روند تضعیف ایران کم کم رخ می نمود. در این دوره، عثمانی به سبب شکستهای چندگانه از روسیه در مسیر زوال افتاده بود و مثل گذشته به ایران فشار وارد نمی کرد. اروپائیان مشغول مهار انقلاب فرانسه بودند. روسیه با لهستان بیشتر درگیر بود. انگلستان قدرت جدیدی بود که همة اروپائیان را تحت تأثیر قرار داده و در حوزة شبه قارة هند و ایران نیز رو به پیشرفت بود. مرزهای شرقی ایران نیز نسبتاً آرام بود.

روس ها پس از حملات و اقدامات فجیع آقامحمدخان در گرجستان ،‌به نواحی جنوبی معطوف شدند و از 1796 دربند، باکو، طالش را تصرف و حتی از رود ارس عبور کردند. پیشروی روسها ادامه داشت، تا اینکه در همان سال کاترین دوم درگذشت و پل اول تزار جدید (1796-1801) دستور داد تا روسها گرجستان و کلیه نواحی ایالات اشغالی ایران را تخلیه نمایند. پس از این حادثه آقا محمدخان مجدداً به گرجستان حمله ور شد و مرگ او موجب انقطاع موقتی این جنگها گردید.

ظهور آلکساندر اول (1801-1825) در روسیه منجر به آغاز درگیریهای ایران و روسیه شد. در گام اول گرجستان را قسمتی از خاک روسیه (1802) اعلام داشتند. تلاش ایران برای اتحاد با انگلیس و فرانسه هم فایده بخش نبود. حملات روسیه به گنجه و ایروان ادامه یافت و بالاخره با ترغیبات انگلیس پیمان صلح گلستان (1813) امضا و قسمتهای عمده ای از خاک ایران جدا و به روسیه تعلق گرفت.